کد مطلب:46012 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

آيا اين سخن پيرهون كه مي گويد: شناختن امر ناممكني است، زيرا دو ابزار شناخت يعني حس و عقل هر دو خطا مي كنند، سخن درستي است؟

مسئلة اول شناخت, مسئلة امكان شناخت است كه آيا براي بشر شناخت ممكن است؟ آقاي پيرهون گفت: شناخت و معرفت غير ممكن است. البته مچ آقاي پيرهون را ديگران گرفتهاند. به آقاي پيرهون چنين مي گويند: تو مي گويي حس خطا مي كند به دليل اينكه من گاهي مي بينم چشمم لوچ مي شود يك آدم را دو كله مي بينم ، چوب را در ظرف آب، شكسته مي بينم، و از اين قبيل. تو كه مي گويي من مي بينيم كه حس خطا ميكند، آنجا كه مي بيني حس خطا مي كند آيا ميداني كه حس خطا ميكند يا باز هم شك داري كه حس خطا ميكند؟
ميگويد: نه، مي دانم كه اشتباه است، او كه دو تا كلّه يا دو تا بيني ندارد. پس تو خودت اين خطا را با يك يقين پيدا كردي، تو چطور مي گويي من به معرفت دست نيافتم؟‍! اين خودش يك معرفت است.
وقتي ميگويي عقل در فلان جا اشتباه كرده است، با جزم مي گويي اشتباه كرده، يعني مي داند كه اشتباه كرده است، پس به حقيقت رسيده اي. انسان تا به يك حقيقت نرسيده باشد اشتباه بودن نقطة مقابل را نميفهمد.
بنابراين چنين بايد گفت: انسان در بعضي از ادراكات خود اشتباه مي كند و حال آنكه جزماً در بعضي از ادراكات خود اشتباه ندارد. پس بايد مسئله را تقسيم كنيم، بايد دنبال يك معيار برويم، ببينيم آيا مي توانيم با يك معياري آن مواردي را كه اشتباه مي كنيم به يك شكل اصلاح كنيم يا نه؟ چرا به دليل اينكه در بعضي موارد خطا مي كنيم منكر اصل شناخت بشويم؟! چرا آن مواردي كه خطا مي كنيم و مواردي كه شك نداريم كه خطا نميكنيم (مثل همان جايي كه مي فهيم خطا كرده ايم) [هر دو را يكسان بدانيم؟‍!] اين حرف آقاي پيرهون نظير شعر سعدي مي شود:
چه از قومي يكي بي دانشي كرد نه كه را منزلت مانند نه مه را
نميبيني كه گاوي در علفزار
بيالايد همه گاوان ده را
پارهاي از ادراكات ما اشتباه است، پارهاي ديگر قطعاً درست است؛ برويم سراغ چارة ادراكات غلط. اينجا است كه علم منطق به وجود آمد. علم منطق، علمي است كه [پاية] نظرية شناخت است؛ يعني در همين نظرية امكان شناخت و عدم امكان شناخت، آنكه گفت شناخت ناممكن است، حسابش را يكسره كرد و آنكه گفت شناخت ممكن است، دنبال يك معيار رفت، براي اينكه شناخت غلط را از شناخت صحيح تشخيص دهد و معياري براي تميز دادن شناخت غلط از شناخت صحيح در كار باشد. حال منطق تا چه اندازه از عهدة اين مسئووليّت و اين وظيفة خود بر آمده است، مسئله اي است كه اگر بخواهيم وارد آن شويم از مسائل مهمتر باز ميمانيم.

---

: مجموعه آثار شهيد مطهري ج13 ـ مسئله شناخت
شهيد مطهري